Τσιγγάνοι (Μέρος 1ο)

Καθώς ξαναδιάβασα ένα προηγούμενο άρθρο μου για τον σχεδιασμό, στην παράγραφο που περιέγραφα τα παρισινά banlieu, ανακάλυψα πως η περιγραφή ταίριαζε γάντι με τον καταυλισμό των τσιγγάνων στα Εξαμίλια. «Πληθυσμοί ολόκληροι ανθρώπων απαξιωμένων εθνικά, κοινωνικά, μορφωτικά και οικονομικά, επί χρόνια ανέπτυσαν δικά τους λεκτικά, συμπεριφερολογικά, αισθητικά και πολιτιστικά ιδιώματα που όλο και βάθαιναν το χάσμα ανάμεσα σ’αυτούς, τους κατοίκους των προαστίων και τους άλλους, τους ‘αληθινούς’ Γάλλους». Ποιός άραγε διαφωνεί πως οι τσιγγάνοι ζούν σ’ ένα ανάλογο γκέτο; Με ινδική εθνοτική καταγωγή που όχι μόνο δεν τους αναγνωρίζεται αλλά είναι και θύμα ενός μύθου που τους θέλει αιγύπτιους (γύφτους). Με ένα όνομα (τσιγγάνοι – αθίγγανοι δηλ. οι ανέγγιχτοι, οι απείραχτοι) που δεν το διάλεξαν οι ίδιοι, αλλά τους επεβλήθη κυρίως επειδή η ρουμανική κυβέρνηση, όπου ζει η μεγαλύτερη κοινότητα τσιγγάνων στον κόσμο (2 – 3 εκατομμύρια), δεν ήθελε το όνομα ‘Ρομ’ ή ‘Ρομά’, γιατί θύμιζε τη Ρουμανία και φοβούνταν ότι θα ταυτιζόταν η χώρα με τους τσιγγάνους. Με γλώσσα, ενδυματολογικές επιλογές, ήθη και έθιμα που υπήρξαν πάντοτε στόχος των ‘πολιτισμένων’ ευρωπαίων. Ο βασιλιάς της Ισπανίας Κάρολος ο Γ’ τους κάλεσε δια νόμου να τα απαρνηθούν όλα εντός 90 ημερών αλλιώς θα στιγματίζονταν δια πυρακτωμένου σιδήρου ενώ αν αντιστέκονταν θα αντιμετώπιζαν ανέκκλητα την ποινή του θανάτου. Ο Κάρολος ο Γ’ απεδείχθη πολύ φιλελεύθερος συγκρινόμενος με τον Κάρολο τον ΣΤ’ που το 1721 διέταξε την εξόντωση των ενήλικων ανδρών τσιγγάνων, ενώ για τις γυναίκες και τα παιδιά προβλεπόταν να τους κόψουν το ένα αυτί. Ακόμα ‘καλύτερος’ ο Φρειδερίκος Γουλιέλμος ο Α’ καταδίκασε σε θάνατο όποιον τσιγγάνο άνω των 18 ετών, ανεξαρτήτως φύλου, συλλαμβανόταν σε Πρωσικό έδαφος. Αλγεινή εντύπωση προκαλεί και η απαράδεκτη στάση της εκκλησίας απέναντι στους τσιγγάνους. Στην Ελβετία τον 17ο και 18ο αιώνα οργανώνονταν κυνήγια τσιγγάνων (!!) (heidenjachten) με εκκίνηση το χτύπημα της καμπάνας από τον ιερέα. Στη Ρουμανία, κληρικοί (και άλλοι) αγόραζαν και πωλούσαν σε σκλαβοπάζαρα τσιγγάνους επί 4 αιώνες! Είναι επίσης γνωστή η θητεία των τσιγγάνων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης της ναζιστικής Γερμανίας. Ο κατάλογος των διωγμών τους – καταγεγραμμένων και μη – είναι ατελείωτος και βέβαια έχει και το κράτος μας και η κοινωνία μας συνεισφέρει σ’ αυτούς. Διαχρονικά, η πολιτική των κρατών απέναντί τους πέρασε από την άρνηση και τον αποκλεισμό, στον περιορισμό και τελικά στην προσπάθεια αφομοίωσης. Πάντοτε όμως, όπως εύστοχα επισημαίνεται στην έκθεση της Διεθνούς Ομάδας για τα Δικαιώματα των Μειονοτήτων (http://www.minorityrights.org/) για τους τσιγγάνους, με κοινό παρονομαστή την άρνηση των ανθρώπων, του πολιτισμού και της γλώσσας τους. Γιατί άραγε οι τσιγγάνοι να θέλουν να αφομοιωθούν σε μιά κοινωνία που δεν τους σέβεται και δεν τους αναγνωρίζει; Το ελληνικό κράτος αναγνωρίζει – ως γνωστόν – μόνο μία μειονότητα, αυτή των μουσουλμάνων της Θράκης (Συνθήκη της Λωζάνης, 1923) και παρότι το Σύνταγμά μας προβλέπει την προστασία των μειονοτήτων, θα πρέπει πρώτα να αναγνωριστούν ως τέτοια και κατόπιν να τύχουν της προστασίας του. Μιάς προστασίας εξαιρετικά αμφίβολης δεδομένου ότι μόλις στα τέλη της δεκαετίας του ’70 λύθηκε το θέμα της ιθαγένειάς τους (μέχρι τότε θεωρούνταν αλλοδαποί, τσιγγάνικης καταγωγής). Το ελληνικό κράτος, πριν τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 – η διοργάνωση των οποίων θεωρήθηκε από ορισμένους ως απόγειο του νεοελληνικού πολιτισμού – προχώρησε σε πράξεις κοινωνικού τους αποκλεισμού (apartheid) προκειμένου να μη ‘μολύνουν’ με την παρουσία τους την εικόνα της άριας wannabe φυλής μας. Δείτε τι αποδέχεται ο Συνήγορος του Πολίτη και το επισημαίνει η Josephine Verspaget, πρόεδρος της ομάδας εμπειρογνωμόνων του Συμβουλίου της Ευρώπης για τους τσιγγάνους το 2001: «Υπάρχουν συνθήκες θεσμοθετημένου απαρτχάϊντ για πολλούς Ρομά, όταν τους εγκαθιστούν διά της βίας σε απομονωμένες περιοχές μακριά από την υπόλοιπη κοινωνία. Ακόμα και ο Συνήγορος του Πολίτη συμφώνησε ότι η εγκατάσταση των Ρομά σε τέτοιες περιοχές, όπως στα Σπάτα, σε εφαρμογή του άρθρου 3.1 υπουργικής απόφασης του 1983, αποτελεί μορφή θεσμοθετημένου απαρτχάϊντ. Αποτελεί επίσης διάκριση το γεγονός ότι οι Ρομά που εγκαταστάθηκαν στα Σπάτα ήταν εγκατεστημένος πληθυσμός, επομένως η εφαρμογή εκείνης της απόφασης απαρτχάϊντ τους μετέτρεπε στην πραγματικότητα και αυτούς σε ‘νομάδες’. Την ίδια στιγμή, έχουν εγκατασταθεί από τον περασμένο Οκτώβριο χωρίς κανένα έγγραφο ιδιοκτησίας ή μισθωτήριο των ακινήτων, σε πρώην χωματερή αποβλήτων του ΝΑΤΟ, μολυσμένη ενδεχομένως από τοξικά απόβλητα. Δεν υπάρχει ηλεκτρικό ρεύμα, παιδική χαρά για τα παιδιά, που έχουν επίσης στερηθεί τη μόρφωσή τους, καθώς δεν υπάρχουν δημόσιες συγκοινωνίες ούτε και ειδικά λεωφορεία για τους μαθητές, ενώ ο οικισμός απέχει 5 χλμ από το τελευταίο σπίτι των Σπάτων και 1,5 χλμ από αυτήν την απόσταση είναι χωματόδρομος. Η κυβέρνηση παραδέχτηκε ότι αυτός ο οικισμός ήταν λάθος και προσπάθησε να ρίξει το φταίξιμο στις τοπικές αρχές. Όμως η κεντρική κυβέρνηση χρηματοδότησε με συνολικά 84 εκατομμύρια δραχμές αυτή τη μετεγκατάσταση, επομένως φέρει εξίσου την ευθύνη.» Τα σχόλια αυτά έγιναν για νέο καταυλισμό, ενώ μετά την επίσκεψή της στο γνωστό καταυλισμό του Ασπρόπυργου δήλωσε: «Στον Ασπρόπυργο, είδα ένα από τα χειρότερα μέρη που έχω επισκεφθεί στη ζωή μου –και έχω βρεθεί σε πολλούς προσφυγικούς καταυλισμούς στην Αφρική και την Ασία. Είναι ντροπή να ζουν οι Ρομά σε τέτοιες συνθήκες στη μέση ενός σκουπιδότοπου: χωρίς νερό, χωρίς ηλεκτρικό, ξυπόλυτα παιδιά με δερματοπάθειες και χωρίς πρόσβαση σε σχολείο.» Η κα Verspaget δεν είναι η μόνη που μας φέρνει προ των ευθυνών μας. Ο Ύπατος Αρμοστής του ΟΑΣΕ για τις Εθνικές Μειονότητες, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας του Συμβουλίου της Ευρώπης, το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο για το Ρατσισμό και την Ξενοφοβία της ΕΕ, οι επιτροπές του ΟΗΕ για την εξάλειψη των Φυλετικών Διακρίσεων, για τα Δικαιώματα του Παιδιού και αυτή Κατά των Βασανιστηρίων (!), αλλά και ελληνικές και διεθνείς ΜΚΟ, μας έχουν κατά καιρούς ξεφωνίσει, χωρίς ιδιαίτερα αποτελέσματα.
Προ καιρού, είχα μιά συζήτηση με τον απερχόμενο αστυνομικό διευθυντή του νομού μας. Μου δήλωσε πως ο καταυλισμός των τσιγγάνων στα Εξαμίλια είναι μιά βραδυφλεγής βόμβα στο υπογάστριο της πόλης, κυρίως λόγω της εκτεταμένης εμπορίας και χρήσης ναρκωτικών ουσιών. Προσπαθώντας να αντιληφθώ το τι είναι οι τσιγγάνοι για εμάς τους υπόλοιπους, θέλησα να καταλάβω και το τι είμαστε εμείς γι αυτούς. Το άρθρο αυτό είναι το πρώτο μιάς μίνι σειράς που φιλοδοξώ να βοηθήσει στη συνειδητοποίηση του ρόλου και της θέσης των τσιγγάνων για την πόλη μας. Εν τω μεταξύ, ο διάλογος μπορεί να αρχίσει...











Τις φωτογραφίες δανείστηκα από το αρχείο του blog "aspripetraxexaspri"