Συνέδρια Πολιτών

Η εφημερίδα Boston Globe δημοσίευσε στις 16 Οκτωβρίου, ένα άρθρο του καθηγητή κοινωνικής πολιτικής στο Harvard, Archon Fung. Το άρθρο πραγματευόταν την ιδέα του υποψήφιου για το χρίσμα των δημοκρατικών John Edwards για ένα Συνέδριο Πολιτών όπου εκατομμύρια αμερικανοί, μέσα από τα δημαρχεία όλης της χώρας, θα διαβουλεύονται κάθε δύο χρόνια με τους πολιτικούς για να τους συμβουλεύουν πάνω σε δύσκολα πεδία όπως η υγεία, η φτώχεια, η εξωτερική πολιτική. Απόσπασμα αυτού του άρθρου, μεταφράζω παρακάτω. Όχι μόνο γιατί με ενδιαφέρει μια τέτοια ιδέα, αλλά και γιατί με ενοχλεί η ολοένα και μεγαλύτερη λοιδορία που υφίσταται η έννοια της συμμετοχικής δημοκρατίας, δυστυχώς ακόμα και από -αυτοπροσδιοριζόμενους ως- προοδευτικούς πολίτες.

Γιατί, αλήθεια, πώς παράγονται οι ‘μεγάλες ιδέες’ της πολιτικής; Νομίζω, πως είναι ακριβώς μέσα στις μεγάλες σχολές των ανθρωπιστικών επιστημών που τίθενται τα θεμέλιά τους. Κατόπιν, αναλύονται, εξελίσσονται, αναπτύσονται με τον διεπιστημονικό διάλογο μέσα σε συνέδρια, ειδικά περιοδικά κτλ, αλλά και στις μεγάλες δεξαμενές σκέψης (think tanks). Σε ένα τρίτο στάδιο γίνονται αντικείμενο -διστακτικής και πειραματικής στην αρχή- εφαρμογής. Από την έννοια της διαβουλευτικής δημοσκόπησης των Fishkin και Luskin από το Austin του Texas (παράδειγμα προοδευτικού εργαλείου πολιτικής), μέχρι τα Personal Health Savings Accounts που εφαρμόστηκαν πρωτοπόρα στη Σιγκαπούρη (παράδειγμα συντηρητικού εργαλείου πολιτικής), όλες οι νέες ιδέες παράγονται με τον ίδιο τρόπο και περνούν από τα ίδια στάδια.

Συχνά παρατηρείται μια σύγχυση ανάμεσα σε αυτά τα εργαλεία πολιτικής και τα συνθήματα που θα ‘μιλήσουν’ στην καρδιά του πολίτη, θα ξυπνήσουν τον επαναστατικό του εαυτό και θα πολλαπλασιάσουν το κοινό αίσθημα για ανατροπές. Τις περισσότερες φορές όμως, δεν υπάρχει αναλογία. Το σύνθημα ‘Αλλαγή’ που συνέγειρε εκατομμύρια πολίτες στην ευρώπη το 1980, σήμαινε τα πάντα και τίποτα. Ο εκσυγχρονιστικός ορθολογισμός του Σημίτη που ενέπνευσε τα δυναμικά στρώματα της κοινωνίας μετά το 1996, επίσης. Το 1981 στη χώρα μας επικράτησε η ‘Αλλαγή’ αλλά όχι απαραίτητα και τα ιδεολογήματα που τη συνόδευαν όπως η έννοια του κοινωνικού ελέγχου. Αυτό καθόλου δε σημαίνει πως η σημαντική αυτή έννοια πρέπει σήμερα να αντιμετωπίζεται ως ξεπερασμένη, παρωχημένη ή κοινότυπη.

Αλλά ας μείνουμε προς το παρόν στην πρόταση του Edwards.

------------------------------------------------------------------------------------------------------

Η ιδέα ότι η κυβέρνηση θα έπρεπε να συνομιλεί άμεσα με τους πολίτες για πολιτικά ζητήματα και ότι οι πολίτες θα έπρεπε επίσης να συζητούν μεταξύ τους, έχει τη δυναμική να αναζωογονήσει την αμερικανική δημοκρατία. Η συμμετοχή των πολιτών μέσα από σημαίνοντα πολιτικά γεγονότα όπως ένα Συνέδριο Πολιτών, θα μπορούσε να αντιμετωπίσει τρεις κρίσιμες αστοχίες του πολιτικού συστήματος.

Πρώτον, οι πολίτες έχουν συχνά αντικρουόμενες αντιλήψεις, αντιφατικές προτιμήσεις, και παραπληροφορημένες απόψεις. Πολλοί θέλουν και χαμηλούς φόρους αλλά και καλά σχολεία, εξαιρετικό σύστημα υγείας και βελούδινους δρόμους. Οι καλά οργανωμένες διαβουλεύσεις μπορούν να παράσχουν στους πολίτες έγκυρη και ισορροπημένη πληροφόρηση και να τους βοηθήσουν να κατακτήσουν αυτό που ο Daniel Yankelovich ονόμασε σωστή «δημόσια κρίση». Μέσα από τη διαβούλευση, πολίτες με συγκρουόμενες προτεραιότητες και απόψεις μπορούν να εκτιμήσουν τους λόγους και τα επιχειρήματα της άλλης πλευράς.

Δεύτερον, το πολιτικό σύστημα παράγει πολλούς νόμους και πολιτικές που ωφελούν συγκεκριμένα συμφέροντα σε βάρος της πλειονότητας των αμερικανών: βιομήχανους έναντι καταναλωτών, επιχειρηματίες της παιδείας έναντι των σπουδαστών και των γονέων τους, ασφαλιστές και παρόχους ιατρικών υπηρεσιών έναντι των ασθενών και των οικογενειών τους και πολιτικούς έναντι των ψηφοφόρων. Με τους κανόνες που ρυθμίζουν τις εκλογές, οι ψηφοφόροι έχουν ένα κίνητρο να δημιουργήσουν ανταγωνιστικές εκλογές ώστε να κάνουν τους υποψηφίους να τους εκπροσωπούν καλύτερα. Οι πολιτικοί που κατέχουν αξιώματα, από την άλλη πλευρά, έχουν ένα ισχυρό κίνητρο να δημιουργήσουν τέτοιους κανόνες που να εξασφαλίζουν την επανεκλογή τους. Επειδή όμως τους κανόνες τους δημιουργούν οι πολιτικοί και όχι οι ψηφοφόροι, οι κοινοβουλευτικοί που επωάζουν την επανεκλογή τους, κερδίζουν 98 στις 100 φορές.

Τρίτον, οι αμερικανοί εμπιστεύονται όλο και λιγότερο το πολιτικό τους σύστημα, το οποίο βρίσκουν νόθο. Σε μια έρευνα το Μάρτιο του 2007, μόνο 34% των αμερικανών δήλωσε ότι πιστεύει πως η κυβέρνηση ‘νοιάζεται για το τι πιστεύουν άνθρωποι όπως εγώ’, ποσοστό που το 1987 ήταν στο 47%. Σύμφωνα με άλλη μελέτη, τον Ιούλιο του 2007, το ποσοστό των αμερικανών που πιστεύει ότι μπορεί να εμπιστεύεται την κυβέρνηση να κάνει το σωστό ‘σχεδόν πάντα’ ή ‘τις περισσότερες φορές’, μειώθηκε στο 24% από περίπου 75% πού ήταν νωρίς στη δεκαετία των ’60. Το 1969, μόνο 29% των αμερικανών πίστευαν ότι ‘ η κυβέρνηση έχει διαφθαρεί από μεγάλα συμφέροντα που ενδιαφέρονται μόνο για τον εαυτό τους’, σε αντίθεση με το ότι ‘λειτουργεί για το κοινό καλό’. Το 2004, το ποσοστό αυτό έφτασε το 56%.

Εάν καταστούν εξέχοντα και έγκυρα, τα Συνέδρια Πολιτών έχουν τη δυναμική να βοηθήσουν στην επανασυγκόλληση των σχέσεων των πολιτών με την κυβέρνηση και να αυξήσουν την εμπιστοσύνη στους κρατικούς θεσμούς. Εάν οι αμερικανοί μπορέσουν να διαβουλεύονται με ευαισθησία γύρω από κρίσιμα θέματα και οι πολιτικοί ηγέτες λαμβάνουν σοβαρά υπόψιν τα λεγόμενά τους, αυτό θα είναι μια προφανής επιβεβαίωση ότι η κυβέρνηση πραγματικά νοιάζεται γι αυτό που σκέφτονται οι απλοί πολίτες.