Η Διαβούλευση ως Όρος Δημοκρατίας

Οι περισσότεροι γνωρίζουν ότι δεν είμαι μέλος της Κίνησης Πολιτών. Αποδέχθηκα όμως με χαρά την πρόσκληση να γράψω ένα κείμενο για το εφημεριδάκι της Κίνησης. Ο λόγος είναι ουσιαστικός: ο χώρος της τοπικής αυτοδιοίκησης οφείλει να αποτελεί προνόμιο των τοπικών κοινωνιών και των πολιτών και όχι των κομμάτων που με το εργαλείο του χρίσματος ρυθμίζουν αφ’ υψηλού, κυριολεκτικά σαν τις μαριονέτες, τα πράγματα. Προσωπικά, εκτιμώ πως δεν θα αργήσει η στιγμή που τα χρίσματα (αυτή η συγκεντρωτική και πατερναλιστική, άρα αντιδημοκρατική και συντηρητική τακτική) θα γίνουν ιστορία. Τότε, θα πέσουν οι μάσκες γύρω από πολλά πράγματα. Εννοώ κυρίως τις τακτικές που ακολουθούν όλοι οι χώροι και οι εκπρόσωποί τους για να αντιμετωπίσουν τόσο τους πολιτικούς τους αντιπάλους όσο και τα δημοτικά πράγματα.
Πιστεύω πως αυτό που θα αποκαλυφθεί με παταγώδη θόρυβο, θα είναι η σχεδόν τελεία έλλειψη διαβουλευτικών ικανοτήτων από τους περισσότερους εμπλεκόμενους. Δυστυχώς, η μεταπολίτευση μας κληροδότησε την κουλτούρα της αντιπαράθεσης και όχι της διαβούλευσης. Διαλόγων καταδικασμένων στη διαφωνία πριν ακόμη αρχίσουν. Συνεδριάσεων σχεδιασμένων να παράξουν αντιπολιτευτικό πάταγο. Έτσι ερμηνεύεται ο σημερινός μας πολιτικός μεσαίωνας όπου αρκετοί πολίτες ψηφίζουν αυτόν που χαμογελά περισσότερο, αυτόν που επιτίθεται στους αντιπάλους του λιγότερο, κι ας είναι κενός περιεχομένου, κι ας το γνωρίζουν αυτό πολύ καλά. Κατά βάθος, είναι η λογική της στείρας αντιπαράθεσης που καταψηφίζει ο κόσμος. Αυτό σημαίνει πως πολλοί επιθυμούν την απόδραση από τα μεταπολιτευτικά αδιέξοδα του χθές, αλλά δεν τους προσφέρονται ή δεν είναι σε θέση να διακρίνουν τις -λιγοστές σε κάθε περίπτωση- αξιόπιστες εναλλακτικές λύσεις.
Αντίθετα, η έννοια της διαβούλευσης συνίσταται στην προσεκτική, συνειδητή, πολυεπίπεδη και σε βάθος προετοιμασία των απαραίτητων διαδικασιών για την κατάκτηση της συναίνεσης (consensus). Η τελευταία κρύβει μέσα της ένα μεγαλείο. Φέρνει κοντά τους συντελεστές της. Ενώνει τους ανθρώπους. Μέσα από αυτήν είναι που θα ξεπηδήσει η κοινωνία των πολιτών ως ενιαίος, συμπαγής και αποτελεσματικός οργανισμός. Είναι ο καταλύτης της ραγδαίας αύξησης της συμμετοχής. Ο επιταχυντής της απαξίωσης των χρεωκοπημένων διαχωριστικών γραμμών του χθες. Είναι η οριστική απάντηση στην περιθωριοποίηση ικανών αλλά μειοψηφικών κοινωνικών δυνάμεων. Είναι η ικανή και αναγκαία συνθήκη για να περάσουμε από την εκλογή των εκλόγιμων, στην εκλογή των ικανών. Γιατί, μην έχετε καμία αμφιβολία, εκλόγιμος δεν σημαίνει αυτόματα ικανός.
Πρέπει όμως να επισημάνουμε ένα κρίσιμο για την επιτυχία σημείο. Όλοι μας έχουμε την τάση να συγχρωτιζόμαστε και να μιλάμε με ανθρώπους που σκέφτονται περίπου όπως εμείς, να διαβάζουμε αναλύσεις συμβατές με τη σκοπιά μας, αυτές που διαβάζουν πάνω-κάτω και οι φίλοι μας, να υιοθετούμε θέσεις και να αγκαλιάζουμε δράσεις που ‘μιλούν’ στον εσωτερικό μας κόσμο. Αναπόφευκτα, κρίνουμε τους ‘άλλους’ με τα ίδια, ‘δικά μας’ κριτήρια, οδηγούμενοι έτσι σε κατηγοριοποιήσεις και σε εξαρτημένα αντανακλαστικά του τύπου ‘αυτός είναι της Κίνησης’ (στη θέση της Κίνησης μπαίνει οτιδήποτε), κι αυτό σημαίνει μια προκατασκευασμένη συμπεριφορά απέναντί του. Ε, αυτό είναι καταστροφικό. Πρέπει να μάθουμε να ζυγίζουμε την επάρκεια, τη βαρύτητα και το κύρος των επιχειρημάτων των άλλων. Άλλοι, βλέπετε, θέλουν μια πόλη κατά προτεραιότητα πράσινη, άλλοι μια πόλη ασφαλή, άλλοι μια πόλη υψηλής τεχνολογίας και άλλοι μια πόλη νοσταλγίας κοκ. Κανένα όμως από αυτά τα μοντέλα δεν μπορεί να εφαρμοστεί καθολικά και να επιβληθεί σε όλους. Τα θετικά σημεία όλων αυτών των μοντέλων πρέπει να ζυγισθούν με προσοχή προκειμένου να ληφθούν αποφάσεις με ορθότητα και βιωσιμότητα. Αυτό ακριβώς είναι το έργο της διαβούλευσης και όποιοι το αρνούνται, αρνούνται την ίδια τη δημοκρατία. Δεν αρκεί το εκλογικό ποσοστό, ας είναι και 99%. Το εκλογικό αποτέλεσμα δεν είναι λευκή επιταγή, ούτε μπορεί κανείς να ταμπουρώνεται πίσω από αυτό για να επιβάλλει τη θέλησή του. Αντίστοιχα, ούτε ένα μικρό ποσοστό μπορεί να είναι δικαιολογία. Όλοι οφείλουν να αναζητούν τα σημεία σύγκλισης, τις ευκαιρίες συνεννόησης, τα στοιχεία που μας ενώνουν. Αλλά ακόμη και αυτά που μας κάνουν να διαφέρουμε, πρέπει να είναι λόγος γιορτής. Ας μάθουμε να γιορτάζουμε τη διαφορετικότητά μας, γιατί χάρη σ’ αυτήν υπάρχει πλούτος επιχειρημάτων και άρα διαβούλευση υψηλής ποιότητας.
Από αυτή τη σκοπιά ιδωμένο, το έργο ενός δημοτικού συμβουλίου μπορεί να είναι εξόχως ελκυστικό. Αρκεί τα μέλη του να αναγνωρίζουν και να σέβονται τα προαναφερθέντα. Αλλά και όταν οι συνθήκες αυτές απουσιάζουν, αυτό και πάλι δεν μπορεί να εκλαμβάνεται ως δικαιολογία. Απαιτείται πάντοτε, η διαρκής, αναλυτική και συστηματική κατάθεση προτάσεων και επιχειρημάτων με υπόβαθρο, τεκμηρίωση και σοβαρότητα.

Δημοσιεύτηκε αρχικά στο 5ο φύλλο της εφημερίδας της "Κίνησης Πολιτών".
Τη φωτογραφία του Ηρακλή με το ρόπαλό του βρήκα στο flickr υπό τον τίτλο "the exercise of power without deliberation is brutality".