Το Πράσινο Κίνημα και οι Δυσκολίες του

Κάθε μέρα, σε κάθε μέσο ενημέρωσης, μπορεί κανείς να διαβάσει άρθρα για την οικολογία, ν’ ακούσει επιχειρήματα για την τάδε ή τη δείνα περιβαλλοντική πολιτική, να βρει την ευκαιρία να συνυπογράψει πράσινα μανιφέστα ή να συμμετέχει σε ακτιβιστικές δράσεις για την προστασία του περιβάλλοντος. Ποτέ άλλοτε τα μαζικά μέσα ενημέρωσης, αλλά και τα λιγότερο μαζικά, δεν ήταν τόσο θετικά διακείμενα στην αναμετάδοση του οικολογικού μηνύματος. Ακόμα και οι εκκλησίες ανά τον κόσμο ευλογούν την οικολογία. Ο πατριάρχης Βαρθολομαίος (ο και χαρακτηριζόμενος ως “Green Patriarch“) χαρακτήρισε αμαρτίες τα εγκλήματα κατά του φυσικού κόσμου. Υπέγραψε μάλιστα από κοινού με τον πάπα Ιωάννη-Παύλο ΙΙ, ένα κείμενο κάλεσμα για το τέλος της καταστροφής του περιβάλλοντος. Αλλά και άλλες θρησκείες από τον μουσουλμανισμό μέχρι τον ταοϊσμό, τον βουδισμό και τον κομφουκιανισμό, ενσωματώνουν οικολογικές αξίες στο κήρυγμά τους.

Κι όμως, οι πράσινες πολιτικές βρίσκουν δύσκολα και σπάνια το δρόμο τους για την καθιέρωση. Ένας προφανής λόγος είναι το ισχυρό κίνητρο του κέρδους. Θεωρώ περιττό να επιχειρηματολογήσω για το πώς το κυνήγι του μεγάλου κέρδους οδήγησε και οδηγεί στην ανεπανόρθωτη βλάβη οικοσυστημάτων. Ένας δεύτερος, ισχνότερος λόγος, είναι η προχειρότητα και οι δυσκολίες αυτού καθεαυτού του πράσινου κινήματος. Με αυτό εννοώ τρία πράγματα: α) ότι αποδείχθηκε πολύ δύσκολο να προστατευτεί η υπόθεση της οικολογίας από τους υστερόβουλους κεφαλαιούχους εραστές της, β) εξίσου δύσκολη αποδείχθηκε η ισχυρή επιστημονική τεκμηρίωση των οικολογικών απόψεων αλλά και γ) η προστασία του κινήματος από τον κάθε γραφικό και δήθεν περιβαλλοντιστή, που προκειμένου να καλύψει τις ανεπάρκειες ή την ιδιοτέλειά του στις σχέσεις του με την κοινωνία και το κράτος, αγκαλιάζει την οικολογική σημαία, εκπέμποντας ένα θολό αν όχι δηλητηριώδες για την οικολογία μήνυμα.

Ας τα δούμε με άλλα και περισσότερα λόγια. Το σύγχρονο κεφάλαιο φαίνεται πως μελετά και αναλύει το οικολογικό κίνημα με σημαντικά μεγαλύτερη επάρκεια απ’ ότι το κάνει το οικολογικό κίνημα για τον καπιταλισμό. Φτάσαμε έτσι στο σημείο, να δημιουργηθεί μια νέα, ‘πράσινη’ αγορά που το κεφάλαιο εκμεταλλεύτηκε και εκμεταλλεύεται με μεγάλη δεξιότητα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η κυκλοφορία οικολογικά ευαίσθητων υβριδικών αυτοκινήτων από την Toyota. Υπάρχουν μελέτες και άρθρα που ισχυρίζονται -αρκετά πειστικά- πώς πολλά 'τζιποειδή' οχήματα είναι στην πραγματικότητα πιο φιλικά για το περιβάλλον από το υβριδικό Toyota Prius.

Από την άλλη πλευρά, συχνά η πράσινη επιχειρηματολογία κυριαρχείται από μια εμμονή στον έλεγχο της μόλυνσης και την εξάντληση των φυσικών πόρων. Η αποσπασματική αυτή οπτική αποτυγχάνει να αναγνωρίσει τον άνθρωπο σαν μέρος του οικοσυστήματος, που έχει την ίδια αξία με όλα τα άλλα μέρη και επιφυλάσσει γι αυτόν μια κυρίαρχη θέση. Πρόκειται δηλαδή για μια ανθρωποκεντρική θεώρηση του κόσμου, που έχει χαρακτηριστεί από το νορβηγό φιλόσοφο Arne Naess ως shallow ecology, σε αντίθεση με την deep ecology που έχει στο κέντρο της τη Γη, είναι δηλαδή οικοκεντρική. Αυτή η δομική σύγχυση στον ιδεολογικό πυρήνα του πράσινου κινήματος, δημιουργεί ανυπέρβλητη συχνά δυσκολία να εξηγηθεί στον κόσμο ‘τι είδους ζωή ονειρεύεται ο οικολόγος’.

Τελευταίο αλλά όχι έσχατο σε σημασία, είναι το γεγονός ότι εκτός από τους καπιταλιστές, κάθε λογής μικροαπατεώνας, μπορεί να επενδυθεί τον πράσινο μανδύα για ίδιο συμφέρον. Στη χώρα μας, πλείστα περιβαλλοντικά εγκλήματα έχουν λάβει χώρα με αυτουργούς συλλόγους-σφραγίδες για την προστασία του περιβάλλοντος.

Απομένει λοιπόν στο οικολογικό κίνημα, και είναι ευθύνη του, η διασάφηση της ιδεολογικής του πλατφόρμας και η περιφρούρηση των ορίων του, για να μπορέσει να διεισδύσει με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στη συνείδηση των πολιτών.

Δημοσιεύτηκε αρχικά στο diablog (24/03/2007).