Το Πρόσωπο της Χρονιάς

Το μάθατε; Βραβεύτηκα από το περιοδικό ΤΙΜΕ ως πρόσωπο της χρονιάς! Βέβαια, μαζί με άλλους τουλάχιστον 80 εκατομμύρια ιστολογούντες (bloggers) ανά τον κόσμο! Και ακριβώς γι αυτό είναι εξόχως σημαντικό. Επειδή όπως αναφέρει, απευθυνόμενος στους απανταχού bloggers, στο άρθρο του ο Lev Grossman (αρχισυντάκτης των θεμάτων τεχνολογίας):

"πήρατε τα ηνία των διεθνών Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας, ιδρύσατε και οριοθετήσατε τη νέα ψηφιακή δημοκρατία, εργάζεστε χωρίς αντάλλαγμα και νικήσατε τους επαγγελματίες μέσα στο δικό τους παιχνίδι, γι αυτό, το Πρόσωπο της Χρονιάς είστε εσείς".

Το TIME αποδίδει βεβαίως και τον απαραίτητο φόρο τιμής στο εργαλείο που τα έκανε όλα αυτά πιθανά: τον παγκόσμιο ιστό (World Wide Web).

"είναι το εργαλείο που φέρνει κοντά τις μικρές συνεισφορές εκατομμυρίων ανθρώπων, δίνοντάς τους υπόσταση και αξία".

Στο άρθρο 'Τώρα είναι η σειρά σου" ο Richard Stengel λέει πως "το νέο αυτό, παγκόσμιο νευρικό σύστημα αλλάζει τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. Και οι συνέπειες αυτού είναι δύσκολο να εκτιμηθούν και αδύνατο να υπερεκτιμηθούν". Ο δε καθρέφτης (οθόνη) στο εξώφυλλο μπήκε γιατί "αποδίδει την άποψη ότι εσείς και όχι εμείς, μεταμορφώνετε την εποχή της πληροφορίας".

Τι λέτε; Ήρθε τώρα και η σειρά σας; Ελάτε στον κόσμο σας!

Ένα Διαφορετικό Μουσικό Δώρο

Στη χώρα μας έχει γίνει μοτίβο σταθερό και επαναλαμβανόμενο η γκρίνια. Ένα ποσοστό αυτής είναι απόλυτα δικαιολογημένο. Συνιστά την αρχή της συνειδητοποίησης κάποιου προβλήματος και άρα εγκυμονεί την ελπίδα για κάτι καλύτερο. Αλλά μερικές φορές γίνεται μανιέρα. Ένας τρόπος να δικαιολογεί κανείς τις δικές του χαμηλές επιδόσεις: ‘αφού όλα είναι χάλια, πώς μπορώ εγώ να διαφέρω;’ Θυμίζει τη ‘Σατραπεία’ του Καβάφη:

Τι συμφορά, ενώ είσαι καμωμένος
για τα ωραία και μεγάλα έργα
η άδικη αυτή σου η τύχη πάντα
ενθάρρυνσι κ' επιτυχία να σε αρνείται•

Η Ελλάδα, το δέχομαι, δεν είναι ένας εύφορος τόπος. Όμως, ακόμα κι έτσι, κάποιοι άνθρωποι διαπρέπουν. Σαν ηλεκτρόνια που ξέφυγαν από τη σταθερή και αναμενόμενη τροχιά τους, μεταβάλλουν την κατάσταση της ύλης στην οποία συμμετέχουν, γίνονται ήλιοι που μας φιλοδωρούν θαλπωρή και ενέργεια.
Τις προάλλες, καθώς έψαχνα τα σκουτιά μου, συνάντησα για χιλιοστή φορά, έναν δικό μου, μικρό, ήλιο τσέπης, που με συντροφεύει και με τιμά με τη φιλία του εδώ και είκοσι χρόνια. Είναι ο μουσικός Ευάγγελος Πετσάλης. Συναντηθήκαμε στο πανεπιστήμιο. Δεν ήταν η μουσική του που μας έκανε φίλους. Ήταν η προσωπικότητά του. Είχες αμέσως την αίσθηση πως πρόκειται για έναν άνθρωπο καταδικασμένα διαφορετικό. Ένας bohème στην εποχή του υλισμού. Δεδηλωμένος λάτρης αυτού του τύπου των ανθρώπων, βούτηξα στο πλάσμα της φιλίας του και αιωρούμαι έκτοτε εντός του.





Καθώς έρχονται οι γιορτές και η γκρίνια είναι αταίριαστη, θέλησα με το παρόν να θυμίσω πως υπάρχουν άνθρωποι που ενάντια σε πιθανότητες και αντιξοότητες, καταφέρνουν να δημιουργούν. Κάποτε και να διαπρέπουν. Η σύνθεση κλασικής μουσικής σε μιά χώρα που η πλειοψηφία των πολιτών της έχει ενστερνιστεί το τσιγγάνικο μουσικό πρότυπο, δεν είναι εύκολη υπόθεση. Το ακροατήριο μικρό και οι ίντριγκες του χώρου βυζαντινές.

Εντούτοις, η μουσική του Βαγγέλη Πετσάλη κυκλοφορεί σε παγκόσμια διανομή από την ιταλική εταιρεία Arcadia/Agora. Παρακάτω, μπορείτε να απολαύσετε το πρώτο τμήμα (andante con moto) της 1ης συμφωνίας του. Το έργο αναπαράγεται εδώ με άδεια του συνθέτη. Τη Συμφωνική ορχήστρα της Βουλγαρίας διευθύνει ο Άλκης Παναγιωτόπουλος. (7'57'')

Αν βαριέστε το buffering και σας ενδιαφέρει, μπορείτε να βρείτε αυτό και άλλα αντιπροσωπευτικά κομάτια της μουσικής του, δωρεάν, εδώ! Μπορείτε επίσης να διαβάσετε το βιογραφικό του, εδώ.
Έρχονται γιορτές. Σας χαρίζω λοιπόν, αυτό που εγώ θεωρώ καλή μουσική. Σε όλους εσάς τους αγαπημένους μου φίλους, αναγνώστες, περαστικούς και συμπολίτες, εύχομαι καλές γιορτές!

Επ! Καλησπέρα!

Όταν μία πόλη ιδρύεται, είναι γιατί βρίσκεται σ’ ένα εμπορικό σταυροδρόμι, ένα πλεονεκτικό στρατηγικά σημείο, ένα θρησκευτικό κέντρο ή κάτι παρόμοιο. Απο κει και πέρα όμως, η πόλη είναι πλέον ένα σημείο συνάντησης των ανθρώπων. Όπως λέει ο διάσημος αυστριακός αρχιτέκτονας Christopher Alexander, «οι άνθρωποι έρχονται στις πόλεις για την επαφή με άλλους ανθρώπους. Αυτό είναι οι πόλεις: σημεία συνάντησης. Παρά ταύτα, οι άνθρωποι που ζουν στις πόλεις είναι συχνά μόνοι και αποξενωμένοι. Μόνο λίγοι όμως είναι φυσικά μόνοι. Οι περισσότεροι ζούν σε μία κατάσταση ατέλειωτης εσωτερικής μοναξιάς. Έχουν εκατοντάδες γνωστούς, αλλά οι σχέσεις τους είναι κενές και ανικανοποίητες». Κατά τον αμερικανό κοινωνιολόγο Ray Oldenburg, η πόλη είναι ο ‘τρίτος χώρος’ μετά το σπίτι και την εργασία που συνιστούν τους δύο πρώτους. Ο ‘τρίτος χώρος’ είναι αυτός όπου πέφτει κανείς τυχαία πάνω στον άλλο. Η πιθανότητα της κατά τύχην συνάντησης είναι αυτή που κάνει μία πόλη ένα γόνιμο τόπο. Είτε πρόκειται για τον αυριανό έρωτα είτε για τη νέα επιχειρηματικότητα, είναι η πόλη που τα κάνει όλα αυτά πιθανά.
Τον καιρό που ήμουν παιδί, πριν από 30 χρόνια δηλαδή, υπήρχε μία συνήθεια στην πόλη μας. Το νυφοπάζαρο. Αυτός που το ονομάτισε έτσι ήταν σίγουρα ένας agent provocateur, αφού η εξεύρεση νύφης ήταν μιά μικρή μόνο δραστηριότητα που εξυπηρετείτο από τη βόλτα πάνω-κάτω στον ίδιο δρόμο. Ήταν η ευκαιρία να ξεσκάσεις από τους δύο άλλους χώρους, να συναντήσεις γνωστούς, ανθρώπους που σε ξέρουν με το μικρό σου όνομα, να γνωρίσεις νέους φίλους και φίλες, να συζητήσεις για τη ζωή σου και αυτή των άλλων, τα όνειρά σου, τις επιδιώξεις σου, αυτό που σε κυρώνει κι αυτό που σε ακυρώνει. Η διαδικασία αυτή του ‘επ! καλησπέρα, τι γίνεται!’ ήταν που έκανε τον ‘τρίτο χώρο’, πόλη, ή στις μεγαλύτερες πόλεις, γειτονιά. Βέβαια, το νυφοπάζαρο δεν ήταν προνόμιο της πόλης μας, όλες οι ελληνικές πόλεις είχαν την ‘περαντζάδα’ τους. Οι Ιταλοί τη λένε ‘passaggiata’, οι Ισπανοί ‘paseo’. Σήμερα όμως οι πόλεις τείνουν να γίνουν χώροι συνάντησης αυτοκινήτων, ενώ η δυνατότητα εργασίας, αγορών κτλ από το internet, απειλεί να μετατρέψει την κοινωνική επαφή σε ροή bits & bytes. Αλλά σε αντίθεση με τους φιλοσόφους των πλατειών, εγώ δεν πιστεύω ότι φταίει το αυτοκίνητο ή το internet. Φταίει η ανυπαρξία πολεοδομικού σχεδιασμού. Πόσο λιγότερο θελκτική πόλη θα ήταν η Βαρκελώνη χωρίς τη διάσημη Rambla; Πολύ, νομίζω.
Αν δεν μας απασχολήσει κατά το σχεδιασμό η ανάγκη των ανθρώπων για κοινωνική επαφή, δεν θα καταλήξουμε παρά σε άγονες και φτωχές πόλεις, λημέρια αντικοινωνικής δράσης και συμπεριφοράς. Και δεν υπονοώ με τη λέξη σχεδιασμό, μόνο χώρους περιπάτου, αλλά και φαρδύτερα πεζοδρόμια, περίπτερα στις πλατείες για να παίζουν μουσική μικρές μπάντες (θυμάστε το υπέροχο περίπτερο στα περιβολάκια που γκρέμισε ένας ανόητος δήμαρχος για να φτιάξει στη θέση του ένα συντριβάνι σε μιά άνυδρη πόλη;), υπαίθριες σκακιέρες, περισσότερα παγκάκια και τόσα άλλα.
Σε μιά παραλία των ΗΠΑ, ο δήμος χρησιμοποιεί εκμαγεία για να φτιάχνει αμμώδη γλυπτά ζώων και κάστρων που τραβούν σα μαγνήτης την πιτσιρικαρία της περιοχής.

Δεν χρειάζονται πάντα λεφτά, χρειάζεται κυρίως αγάπη και φροντίδα για τους ανθρώπους γύρω σου.

Τα βασικά

Εδώ και αρκετά χρόνια, έχω διατυπώσει σε συζητήσεις με φίλους, δύο ελάσσονες προτάσεις για την πόλη μας. Αφορούν την εικόνα της. Αλλά έξι μήνες τώρα, περιμένω να κατατεθούν προτάσεις κάθε είδους για την πόλη από τους αναγνώστες αυτού του blog. Πολλοί το έχουν υποσχεθεί προφορικά, κάποιοι άλλοι περιμένουν (ακατανόητο) κάποιου είδους εξατομικευμένη πρόσκληση. Το korinthos.mike at gmail.com (το at αντί του @ μπαίνει για να μειώνεται η λήψη ανεπιθύμητων μηνυμάτων – spam), δεν έχει μέχρι σήμερα δεχθεί κανένα μήνυμα. Ούτε το προσωπικό μου email, αφού οι αναγνώστες του blog γνωρίζουν κατά τεκμήριο την ταυτότητά μου. Σήμερα λοιπόν, δημοσιοποιώ αυτές τις προτάσεις για να ενθαρρύνω όποιον πιστεύει ότι έχει μιά καλή ιδέα, να την καταθέσει. Όσο χρειάζεται θα παίρνω την πρωτοβουλία με άρθρα, αλλά να είστε σίγουροι πως θα επιθυμούσα να είχατε καταλάβει (με την στρατιωτική έννοια) αυτόν τον χώρο. Κι εγώ να κάνω μόνο τη γραφειοκρατία τύπου comment moderation, posting κτλ. Αλλά φαίνεται πως ο τύπος του αναγνώστη που επικρατεί είναι αυτός του lurker. Δηλαδή αυτού που προτιμά να παρακολουθεί από απόσταση, χωρίς να συμμετέχει. Είτε γιατί νιώθει ανασφάλεια, είτε γιατί αφού δεν έστησε αυτός το blog, δεν πρέπει να συμμετέχει, αφού ό,τι κάνει πρέπει να εξυπηρετεί προσωπικές και μόνο φιλοδοξίες, κρυφοκοιτάνε μεν, τους κρυφοαρέσει κιόλας να αντιγράφουν επιχειρήματα, αλλά από διάλογο ‘γιόκ’.
Έχουμε και λέμε λοιπόν. Αν κάποιος περαστικός μπει στην πόλη μας, θα επιχειρήσει να κοιτά δεξιά και αριστερά στις μείζονες διασταυρώσεις, μήπως και κάτι του τραβήξει την προσοχή. Αν μπεί από την ανατολική είσοδο, θα συναντήσει την πρώτη αξιόλογη διασταύρωση Δαμασκηνού και Εθνικής Αντιστάσεως. Εκεί, αν κοιτάξει προς το νότο (προς τις γραμμές του τραίνου στο τέρμα της Εθν. Αντιστάσεως), δεν θα δεί τίποτα. Ομοίως, αν μπεί από τη νότια είσοδο, θα συναντήσει την πρώτη αξιόλογη διασταύρωση μετά τις γραμμές, Εθνικής Αντιστάσεως και Γεωργίου Παπανδρέου. Κοιτώντας λοιπόν κατά μήκος της Γεωργίου Παπανδρέου προς τη θάλασσα, δεν θα δεί, επίσης τίποτα. Τέλος, αν μπεί από τη δυτική είσοδο, θα κοιτάξει για πρώτη φορά δεξιά-αριστερά, Πατρών και Γεωργίου Παπανδρέου. Μαντέψτε τι θα δει. Τίποτα. Προτείνω λοιπόν, στη διασταύρωση Εθνικής Αντιστάσεως και Κολιάτσου, που είναι ορατή και από το φλοίσβο και από τις γραμμές, όπως επίσης και στη διασταύρωση Γεωργίου Παπανδρέου και Πατρών, να κατασκευαστούν μικρές, κεντρικές, κυκλικές νησίδες (roundabouts). Επί των νησίδων θα μπορούσαν να τοποθετηθούν πχ γλυπτά, μαζί με λουλούδια κτλ. Ένα άγαλμα του Πήγασου, ή ένας κορινθιακός κίονας με κιονόκρανο, δεν θα ήταν άσχημα. Θα μπορούσαν όχι μόνο να τραβήξουν την προσοχή των επισκεπτών, αλλά θα είχαν και πρακτικά οφέλη, όπως τη μείωση της ταχύτητας, άρα και των ατυχημάτων, του θορύβου κτλ.
Η δεύτερη πρόταση αφορά την κίνηση επί της Δαμασκηνού, μιάς στενής σχετικά και επιβαρυμένης κυκλοφοριακά οδού. Προτείνω, το ρεύμα της Δαμασκηνού που κατευθύνεται προς την Αποστόλου Παύλου, να εκτρέπεται δεξιά προς την Αγίου Νικολάου, στο ύψος της Κολοκοτρώνη. Θα μπορούσε εκεί να δημιουργηθεί ένα S προς την Αγίου Νικολάου, που θα αγκάλιαζε και θα αναδείκνυε το Δημοτικό Θέατρο, που τόσο πολύ το έχει ανάγκη. Εννοείται ότι το κομάτι της Δαμασκηνού από Απ. Παύλου μέχρι Κολοκοτρώνη, που είναι και το στενότερο, θα ήταν μονόδρομος με κατεύθυνση προς το σταθμό του τραίνου και νόμιμη στάθμευση (που τώρα είναι παράνομη).
Ας μη μας σταματήσουν φτηνές δικαιολογίες του τύπου, ‘μα, η Δαμασκηνού ή η Πατρών είναι παλαιά εθνική οδός και άρα αρμοδιότητας ΥΠΕΧΩΔΕ και όχι δήμου’. Δεν ξέρω αν αυτό αληθεύει, αλλά κι έτσι να είναι, και λοιπόν; Να αλλάξει!

Συμμετοχική Διακυβέρνηση Στην Πράξη (Μέρος 2ο)

Συνεχίζοντας το άρθρο σχετικά με το πρόγραμμα της Στοκχόλμης θα παρουσιάσουμε τα αποτελέσματα της ψηφοφορίας αλλά και μερικές απόψεις σχετικά με την πολιτική πίσω από όλη αυτή τη προσπάθεια.
Η ψηφοφορία έγινε μαζί με τις εκλογές για την ανάδειξη κυβέρνησης στη Σουηδία και είχε τα εξής αποτελέσματα:
Οι κάτοικοι του Δήμου Στοκχόλμης ψήφισαν ως εξής:
Εγγεγραμμένοι: 620.915, Ψήφισαν: 474.146, Ποσοστό συμμετοχής: 76,4%
Ναι: 51,3%
Όχι: 45,5%
Λευκό: 2%
Άκυρα: 1,2%
Κατά την ίδια ψηφοφορία ψήφισαν για το μέτρο και κάτοικοι από περιφερικούς Δήμους γύρω από την Στοκχόλμη. Σε αυτούς το ερώτημα ήταν κάπως διαφορετικό από τους κατοίκους της πόλης. Τα συγκεντρωτικά αποτελέσματα έδειξαν ότι από 324.786 έγκυρες ψήφους ψήφισαν υπέρ του μέτρου 39,8% και κατά 60,2.
Τα αποτελέσματα δείχνουν καθαρά ότι οι κάτοικοι του κέντρου της πόλης θέλουν τη συνέχιση του μέτρου όμως οι κάτοικοι που μένουν στα προάστια είναι αντίθετοι στη συνέχισή του. Αυτό είναι ένα μάλλον αναμενόμενο αποτέλεσμα. Το τι θα γίνει είναι λίγο περίπλοκο αυτή τη στιγμή διότι εξαρτάται κυρίως από την κυβέρνηση. Προς το παρόν η λειτουργία του προγράμματος έχει ανασταλεί.
Την τελική απόφαση θα την πάρει το Σουηδικό κοινοβούλιο. Η νέα Σουηδική κυβέρνηση που προήλθε από τις εκλογές του Σεπτεμβρίου θα ορίσει έναν ειδικό που θα κάνει τις διαπραγματεύσεις με τους 26 δήμους γύρω από τη Στοκχόλμη με στόχο να προσδιορίσουν τα έργα υποδομής που χρειάζονται ώστε να βελτιωθεί το κυκλοφοριακό πρόβλημα στη πόλη. Οι ηγέτες της σημερινής κυβέρνησης έχουν αναφέρει ότι σχεδιάζουν τα έσοδα από τα διόδια να χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή ενός ακόμα περιφερειακού δρόμου ο οποίος θα μειώσει το κυκλοφοριακό πρόβλημα. Η αντίθεση των οικολογικών οργανώσεων στηρίζεται στο γεγονός ότι πρέπει να παρέμβουν σε πολλές περιοχές που τώρα είναι πράσινες. Προς το παρόν δεν υπάρχει δεσμευτική ημερομηνία για τη λήψη της τελικής απόφασης και όλα δείχνουν ρευστά.
Εδώ νομίζω ότι έχει ενδιαφέρον να δούμε μερικά στοιχεία από το κλίμα που υπάρχει στη Σουηδία σχετικά με το πρόγραμμα αυτό. Όταν άρχισε η λειτουργία του οι συζητήσεις στην πόλη ήταν πολύ έντονες και οι υπέρμαχοι του προγράμματος είχαν έντονες αντιδικίες με αυτούς που ήταν αντίθετοι και μη ξεχνάμε όλα αυτά σε μια χώρα και μια κουλτούρα που δεν οικειοποιείται υψηλούς τόνους. Το πόσο πολύ είχαν θερμανθεί τα πνεύματα φαίνεται από το γεγονός ότι υπήρχαν δημόσιες προτροπές στον κόσμο να μην συνεργαστεί και κυρίως να μην υπακούει. Εμφανίστηκαν κάποια ειδικά καλύμματα για τις πινακίδες που θα δυσκόλευαν την αναγνώριση των πινακίδων από το σύστημα κτλ. Γενικά υπήρχε μια έντονη αντίσταση από τον κόσμο. Ακόμα υπήρχαν συζητήσεις ότι το αριστερής απόχρωσης δημοτικό συμβούλιο θα είχε προβλήματα επανεκλογής. Τελικά στις γενικές εκλογές επικράτησε ο κεντροδεξιός συνασπισμός του οποίου ο αρχηγός Fredrik Reinfeldt είχε δηλώσει προεκλογικά ότι τα διόδια θα έπλητταν την Σουηδική οικονομία και ότι εκείνος θα ψήφιζε να μη συνεχιστεί το πρόγραμμα. Μάλλον λοιπόν αφού τώρα εκείνος είναι στην εξουσία το πρόγραμμα δείχνει καταδικασμένο παρά τις θετικές επιπτώσεις που είχε στη λειτουργία της πόλης και το περιβάλλον αλλά και στην επιθυμία των κάτοικων του κέντρου να παραμείνει το σύστημα. Τελικά φαίνεται ότι η πολιτική απόφαση είναι να εγκαταλειφθεί το πρόγραμμα. Βέβαια θα παραμείνει το όφελος της βελτίωσης της δημόσιας συγκοινωνίας αλλά και η εμπειρία από την εφαρμογή ενός τόσο τεχνολογικά σύνθετου προγράμματος.
Υπάρχουν και απόψεις που βλέπουν τη δημοσιότητα οι οποίες υποστηρίζουν ότι η τύχη του προγράμματος όπως έχει εξελιχθεί ως τώρα ήταν προδιαγεγραμμένη από την αρχή. Σύμφωνα με αυτό το σκεπτικό το πρόγραμμα είναι απόρροια της πίεσης των οικολόγων στην κυβέρνηση και στη συνέχεια η κυβέρνηση το επέβαλλε στον δήμο της Στοκχόλμης. Οι οικολόγοι είναι, σύμφωνα με αυτή την άποψη, «αναγκαίο κακό» για τα μεγάλα κόμματα ώστε να κάνουν κυβέρνηση. Για να δώσουν την στήριξή τους οι οικολόγοι πίεσαν για την υλοποίηση του προγράμματος το οποίο δεν υποστήριξε ουσιαστικά κανένα μεγάλο κόμμα στη χώρα. Τώρα με την επικράτηση της κεντροδεξιάς το πρόγραμμα μάλλον θα αλλάξει χαρακτήρα και στόχο όπως είδαμε και πιο πριν.
Νομίζω ότι αυτή η στάση απέναντι στα πολιτικά πράγματα αναδεικνύει μια πρακτική καθόλου άγνωστη στην ελληνική πραγματικότητα. Πολλές φορές η πολιτική μας θέση απέναντι σε κάποια άποψη δεν προσδιορίζεται με βάση αρχές που υποστηρίζουμε αλλά με βάση ποιός είναι αυτός που την εκφράζει. Πολλές φορές δηλαδή θέσεις κατά βάση σωστές επειδή εκφράστηκαν από κάποιον όχι του συρμού αλλά του περιθωρίου της πολιτικής θάβονται χωρίς να συζητηθούν για την ουσία τους. Αυτή η πρακτική μας έχει οδηγήσει σε «παράθυρα» αντιπαράθεσης και όχι ουσιαστικής συζήτησης και σύνθεσης. Αλλά όπως βλέπουμε αυτό δεν είναι ένα ζήτημα που αφορά την Ελλάδα μόνο αλλά και άλλες κοινωνίες οι οποίες έχουν προχωρήσει περισσότερο στο δρόμο που οδηγεί αυτό που ονομάζουμε δυτικός πολιτισμός.
Φαίνεται λοιπόν ότι και αλλού τα πάντα δεν είναι αγγελικά πλασμένα και η πολιτική και οι πολιτικοί είναι σε μια συνεχή μάχη όμως τουλάχιστον γίνεται με κάποιους όρους και σε ένα πλαίσιο. Το ζητούμενο και εκεί όπως και αλλού είναι η συνειδητή συμμετοχή του ενημερωμένου πολίτη.

Σύντηξη επιχειρημάτων και Σχάση κοινής λογικής

Με πολύ ενδιαφέρον διάβασα στο τελευταίο φύλλο της εφημερίδας «Πολίτης» (01/12/2006) τη συνέντευξη του κου Αντωνίου, διδάκτορα πυρηνικής φυσικής του πανεπιστημίου του Birmingham. Ομολογώ όμως ότι με εξέπληξε ο τίτλος: ‘Με τη σύντηξη δημιουργούνται ραδιενεργά κατάλοιπα’. Γιατί μπορεί να οδηγήσει τους μη ειδικούς σε εσφαλμένα συμπεράσματα. Οτι δηλαδή, πρόκειται για μιά τεχνολογία που ίσως να μην αξίζει και τόσο τον κόπο. Ίσως να αξίζει περισσότερο μάλιστα να επενδύσουμε, όπως γράφεται, σε εναλλακτικές μορφές ενέργειας. Δεν καταλαβαίνω καλά τι εννοούμε όταν λέμε εναλλακτικές, γιατί κατά τη λογική μου και η σύντηξη εναλλακτική είναι προς το πετρέλαιο ή το κάρβουνο. Αν με τον όρο ‘εναλλακτικές’ εννοούμε πχ την αιολική ενέργεια ή την ηλιακή, είναι τόσο μικρό το ποσοστό της εκμεταλλεύσιμης ενέργειας που ακόμα και η σημαντική αύξησή του να μη φαντάζει ιδιαίτερα ελκυστική. Χώρια που δεν μπορείς να είσαι βέβαιος ότι εκεί που φυσάει σήμερα θα φυσάει και αύριο κοκ. Από την άλλη μεριά, κι εγώ θα ήθελα να είχε παραλειφθεί αυτό το άθλιο επεισόδιο των πρωτόπλαστων με το μήλο κτλ από την ιστορία της ανθρωπότητας και τώρα να ζούσα στον (ενεργειακό) παράδεισο, αλλά εδώ που τα λέμε, δεν είμαι τόσο μικρός για να πιστεύω σε παραμύθια. Τι θεωρώ παραμύθι; Οτιδήποτε κάνει εκπτώσεις στην αλήθεια. Έτσι, ενώ όσα αναφέρονται στη συνέντευξη είναι αληθή, και πώς θα μπορούσε να είναι διαφορετικά, ο κος Αντωνίου βρίσκεται εντός του γνωστικού του πεδίου, εντούτοις παραλείπονται κάποιες κρίσιμες αλήθειες που αν είχαν ειπωθεί, θα είχε ενδεχομένως τεθεί άλλος τίτλος που να μη προδιαθέτει τόσο αρνητικά το κοινό. Δεν ισχυρίζομαι ότι αυτό είναι ευθύνη του συνεντευξιαζόμενου ή του δημοσιογράφου, αλλά προς αποκατάστασιν της αλήθειας θα ήθελα να αναφέρω δύο-τρία στοιχεία (μαζί με τις πηγές απ’όπου τα άντλησα, γιατί αφού εγώ βρίσκομαι εκτός του γνωστικού μου πεδίου, είναι η αξιοπιστία των πηγών μου που δίνει αξιοπιστία στα λεγόμενά μου).
Πρώτον, η σύντηξη δεν χρησιμοποιεί ραδιενεργά υλικά ούτε παράγει ευθέως ραδιενεργά κατάλοιπα (όπως η σχάση). Η ραδιενέργεια είναι παρούσα με τη μορφή του ενδιάμεσου καυσίμου Τρίτιου (το οποίο κάνει β-διάσπαση και όχι την ιδιαίτερα βλαπτική γ) καθώς και λόγω της αλληλεπίδρασης των παραγόμενων νετρονίων με τα δομικά υλικά του αντιδραστήρα. Είναι γνωστό ότι η δεύτερη μπορεί με τη χρήση κατάλληλων υλικών να μειωθεί σημαντικά (United Kingdom Atomic Energy Authority). Έχει ήδη τεθεί ο στόχος, τα κατάλοιπα της σύντηξης να είναι ανακυκλώσιμα σε 50 έως 100 χρόνια (review prepared for the European Commission by the Fusion Programme Evaluation Board), ενώ μπορούν και να επαναχρησιμοποιηθούν. Επίσης, οι δεύτερης γενιάς αντιδραστήρες σύντηξης, πιθανόν θα χρησιμοποιούν μόνο δευτέριο που δεν είναι ραδιενεργό, και όχι τρίτιο (σημειώσεις του καθηγητή πυρηνικής φυσικής του MIT, Ron Parker). Βέβαια, χρήσιμο θα ήταν κανείς να μας εξηγήσει αναλυτικά τι πάει να πει β-διάσπαση, για να κατανοήσουμε πλήρως την επικινδυνότητα του τρίτιου. Επιγραμματικά θα αναφέρω πως β-διάσπαση γίνεται φυσιολογικά, εντός του οργανισμού μας (!!) από το ιώδιο και τον άνθρακα 14.
Δεύτερον, αν και ο όγκος των αποβλήτων της σύντηξης είναι παρόμοιος με εκείνων της σχάσης, από τη στιγμή που τα πρώτα δεν περιέχουν actinides και είναι βραχύβια, οι βιολογικοί κίνδυνοι από τα απόβλητα της σύντηξης είναι, μετά 10 έτη, 1000 φορές μικρότεροι από αυτούς των αποβλήτων της σχάσης (European Fusion Network Information της ΕΕ).
Εδώ λοιπόν έχουμε την περίπτωση μιάς τεχνολογίας με τρομακτικά πλεονεκτήματα που αν εφαρμοστεί, η εποχή των ατμοηλεκτρικών σταθμών ή ακόμα και των πυρηνικών εργοστασίων σχάσεως θα θεωρείται λίθινη. Σήμερα, για να παράξουμε 1000MW σε μία ημέρα, απαιτούνται 9.000 τόνοι κάρβουνο και παράγονται 30.000 τόνοι CO2 (και άλλα δηλητηριώδη αέρια όπως οξείδια του αζώτου, του θείου κτλ). Για να παραχθεί η ίδια ενέργεια σε έναν αντιδραστήρα σύντηξης απαιτούνται κάτι παραπάνω από 1 κιλό δευτέριο και τρίτιο και παράγεται λιγότερο από 1 κιλό μη τοξικού, μη ραδιενεργού Ηλίου. Τέλος στο φαινόμενο του θερμοκηπίου λοιπόν. Επίσης, τέλος στα επεισόδια τύπου Czernobyl ή Three Mile Island, τέλος στο νέφος, τέλος στο άγχος της επάρκειας των παγκόσμιων καυσίμων, σημαντικά ασφαλέστερα και ίσως ανακυκλώσιμα κατάλοιπα κτλ. Δηλαδή, τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα έχουν να κάνουν με την επάρκεια, την ασφάλεια και το περιβάλλον. Αλλά εμείς, προτιμούμε τον παράδεισο! Κι εγώ, παιδιά, κι εγώ! Για να μην πω ότι θα επιθυμούσα και την ανατροπή του δεύτερου θερμοδυναμικού αξιώματος, περί αύξησης της εντροπίας.